Rol Oyununu Kurun
- Rol oyununun çerçevesini oluşturun (konuyu tanıtın) * Örneğin, konu şiddetsiz müdahale üzerine ise, şunu söyleyin: “Şiddet içeren bir duruma bireysel olarak müdahale etmenin yollarını keşfedeceğiz”. Veya bağış toplama konusunda bir rol oyunu için şunu söyleyin: “Etkili bağış toplamaya yardımı dokunacak pratik yollar deneyeceğiz”.
- İnsanları iki paralel doğru şeklinde konumlandırın * Bu, insanları hemen harekete geçirecektir. Çünkü insanlar o anda sandalyelerini geri itmekle ve ‘iki paralel doğru’nun ne demek olduğunu çözmeye çalışmakla meşguldür; bu yüzden etkinliğe karşı daha az direnç gösterirler. Ayrıca ‘rol oyunu’ ifadesini kullanmadığımızı aklınızda tutun. Çünkü ‘rol oyunu’ ifadesine bazen olumsuz tepkiler gelebiliyor. Bunun yerine ‘yollar keşfetmek’ veya ‘mümkün olan seçenekleri denemek’ gibi ifadeler kullanıyoruz.
- Doğruların eşit olduğundan emin olun * İki doğru oluştuğunda, insanlardan karşılarındaki kişiyle selamlaşmalarını isteyin (örneğin el sıkışarak ya da birbirlerine başlarını sallayarak). Bu talimat; (a) insanlara bu alıştırma için bağ kurmalarında yardımcı olur, (b) herkesin bir eşi olmasını sağlar.
- Senaryoyu açıklayın * Rollerden biri, yeni bir davranışı (bağış toplama, tansiyon düşürme vb.) deneyecek olan ‘aktivist’ler olacak. Diğer kişi de, örneğin bağış istenen insan veya kızgın bir karşı-gösterici rolünde olacak.
- Rol oyununun sınırlarını koyun * “Bu alıştırma, benim ‘Başlayın’ dememle başlıyor. Bir süre sonra da ‘Durun’ diyeceğim. Burada seçenekler geliştiriyoruz, bu yüzden yaratıcı olun ve genelde denemediğiniz bir şeyler deneyin”. Uygun kurallar eklemeniz de gerekebilir; fiziksel temas yok, vurmak yok, gibi.
- İnsanlara role girmeleri için vakit verin * “Role girmek için bir kaç dakika ayırın. İçinize dönün ve bazen siniri bozulan, para vermeye gönülsüz olan yanınızı bulun. Bu alıştırma için o yanınızı kullanın. Ve müdahale edenler, deneyebileceğiniz yeni davranışları düşünün… BAŞLAYIN!”
Rol Oyununu Oynatın
- Oyunu gözlemleyin ve enerji düşmeye başlar başlamaz durdurun: “DURUN!”
İnsanların daha önceki durumlarına dönmeleri biraz vakit alabilir; bu sorun değildir, çünkü o süre anlamlı bir geçiştir. Onlarla birlikte gülün. Rahatlamış bir kolaylaştırıcının gülmekte olması, ‘doğru’ yapmadığını düşünen mükemmeliyetçilerin yoğun veya zorlayıcı bir rolü üzerlerinden atmalarına yardımcı olabilir (iki taraf için de).
Rol Oyununun Değerlendirmesini Yapın
Bu oyun biçiminin zamanı verimli kılan yönü burasıdır. Hemen kafa yorma safhasına geçeriz:
- ‘AKTİVİST rolü’ndekilere ne hissetiklerini sorun * Bunda muhtemelen biraz zorlayıcı ve spesifik olmanız gerekecek. İstediğiniz şey duygularıdır; yaptıkları veya özeleştirileri değil. Gerekirse duygularla ilgili örnekler vererek onları yönlendirin. Duygular derin dürtülere işaret eder ve kendi davranış tercihlerine onları neyin götürdüğüne dair daha yüksek bir farkındalığın önünü açar.
- ‘AKTİVİST OLMAYANLAR rolü’ndekilerden seçenekleri alın * Aktivist olmayanlara, aktivistlerin yaptıkları arasında neyin –çok çok az etkili olsa bile– etkili olduğunu sorun. Burada, aktivist olmayanları, hem kendi iç tepkilerini hem de partnerlerinin davranışlarını fark etmeye yönlendiriyor olacaksınız. Sabırlı olun. Eğer biri, işe yaramayan bir noktayı paylaşırsa, devam edin ve yeniden “Partnerinizin yaptığı ve çok az da olsa işe yaramış olan her hangi bir şeyi arıyoruz” deyin. Bu soruyu tekrar tekrar, farklı biçimlerle sormayı sürdürürseniz yararlı cevaplar alacaksınızdır.
- Özetleyin * İşe yarayan bir kaç davranışı hızlıca özetleyin: “Bir soru sordu … göz teması kurdu … yumuşak şekilde konuştu … başka durumda, yüksek sesle konuştu … empati gösterdi … dikkat dağıtıcı bir konu ile şaşırttı”.
Rol Oyununu Yeniden Oynatın
- Rolleri değiştirin * Tamamen aynı şekilde yapın, insanların sürecin her noktasında daha iyi bir iş çıkarmalarıyla ödüllendirileceksiniz. Role girmek için daha fazla gayret edecek, daha yaratıcı olacak, daha farkında olacaklar.
- Oyunu tekrarlayacağınızı, bu sefer rollerin değişeceğini ilan edin. Seçenekleri keşfetmelerini mutlaka vurgulayın. Yapılanları tekrarlamakta, yeni şeyler denemekte, bir dolu şey denemekte hiç sakınca olmadığını söyleyin. İnsanlara şimdi de diğer rolü üstlendikleri için peşinen teşekkür edin.
Unutmayın: “Tansiyon düşürme” gibi beceriler üzerinde çalışıyorsanız, şöyle bir deyim vardır: Pratik mükemmelleştirir. Gerçek hayat aksiyon senaryolarında (stresi, acil durumları, beklenmedik sürtüşmeleri vb. İçeren vaziyetlerde), insanlar çoğunlukla en mantıklı zihinsel durumlarında değildir; bu yüzden ne kadar çok pratik yaparlarsa o kadar daha iyi hatırlayacaklardır!
Değerlendirme Yapın; yine yukarıdaki şekilde
Genelleme Aşaması
Grubu, yüzleri tebeşir tahtasına veya büyük kağıda dönük olacak şekilde yeniden sandalyelere çağırın. Büyük kağıttaki başlığınız şu olsun: “Neler işe yaradı?” Onları değerlendirme safhasında paylaştıkları düşünceleri hatırlamaya sevk edin. Tahtaya yazmak görsellik üzerinden öğrenen insanlara yardımcı olur ve genelleme aşamasını kuvvetlendirir. Kendinizi, insanların söyledikleri hakkında daha fazla soru sormaya, hatta onlarla çelişmeye özgür hissedin, örneğin: “Kızgın bir insanla göz teması kurmak onda gerçekten de bir fark yaratır mı?” Sohbete izin verin, bu sayede insanlar kendi hayatlarından başka örnekleri veya duydukları anekdotları aktarabilir; çünkü bu da genellemenin bir yoludur. Sizin de müdahalede bulunduğunuz bir hikayeniz varsa, bu aşama bunu anlatmak için çok uygun bir zamandır.
Bu, daha geniş teorilere giriş ve atölyenizin daha büyük temaları ile bağlantı kurmak için çok iyi bir zamandır.
Unutmayın: Bu biçim, geri dönüş sebebiyle bazen “hızlı ve yalap şap yol” olarak adlandırılır: Çünkü kolaylaştırıcı SADECE BİR TARAFA duyguları sorar ve yine SADECE BİR TARAFA etkili davranışları/seçenekleri sorar. Rol değişiminden sonra gerçekleştirilen geri dönüş de yine tek bir tarafı içerir. Bu biçimin çabukluğu, belli bir noktaya uzun bir süre odaklanmaktan sakınır.